Co to jest osteopatia i czym wyróżnia się spośród innych terapii manualnych?
Terapia manualna, jak sama nazwa wskazuje, jest to terapia oparta na wykorzystaniu dłoni terapeuty do badania i przywracania stanu równowagi w ciele pacjenta. Terapeuta pracuje poprzez dotyk, ucisk, oddziaływanie fizyczne. Samo słowo osteopatia pochodzi od greckiego „osteo” – kość i „pathos” – choroba, co wskazuje, że osteopatia zaczęła się od pracy na kościach i pomocy w przypadku problemów z układem kostnym. Współcześnie zakres pracy osteopaty jest szerszy, obejmuje także tkanki miękkie i organy wewnętrzne oraz oddziaływanie na układ nerwowy.
Chciałabym na początek opowiedzieć z jakiego punktu widzenia wychodzi osteopatia. Podstawą zdrowia i utrzymania życia jest ruch, rozumiany nie tylko jako sposób poruszania się, ale także ruch wewnątrz naszego ciała. Spójrzmy na przykład na odżywianie. Na początek pożywienie musimy zdobyć, w tym celu się poruszamy, ale to nie koniec, bo następnie pokarm jest zjadany: przeżuwany i połykany – tu ważna jest na przykład praca języka. Potem pokarm przechodzi przez cały nasz układ trawienny. W tej drodze wykorzystywany jest ruch narządów, na przykład „ruchy robaczkowe”. Każdy narząd w naszym ciele porusza się w jakiś sposób. Oddychanie też jest rodzajem ruchu. Niezwykle istotne jest, aby ten ruch był niezakłócony, aby powietrze, krew, limfa czy płyn rdzeniowo-mózgowy mogły przepływać we właściwy sposób. Wpływa to zarówno na odżywienie organizmu, jak i na jego oczyszczanie się z produktów przemiany materii. Kluczowy w ciele jest właśnie przepływ.
Co ciekawe, u noworodków i małych dzieci nawet 70 % masy ciała stanowi woda. Posłużę się tutaj porównaniem: ta woda musi przepływać tak, jak rzeka. Jeśli w tym przepływie pojawią się przeszkody, zaczną występować wiry. Jeśli przeszkody będą tak duże, że zatrzymają przepływ, taka stojąca woda może „zakwitnąć”. Z kolei jeśli nie będzie dopływu świeżej wody, powstałe jeziorko wyschnie, nie będzie tam życia. Dlatego osteopatia skupia się na prawidłowym przepływie w ciele człowieka. Wykrywamy blokady i pracujemy, żeby je zniwelować.
W czym osteopatia może pomóc?
Przede wszystkim w przypadku występowania bólu, na przykład zespołów bólowych kręgosłupa i stawów lub w czasie powrotu do sprawności po urazach. Wizyta u osteopaty może być wskazana także w przypadku zaburzeń układu pokarmowego: utrzymujących się nudności, zaparć czy zgagi. Osteopatia może pomóc również w poprawie funkcjonowania układu odpornościowego. Badamy wzrok, słuch, postawę ciała i sposób oddychania. Ponieważ zakres działania terapii osteopatycznej jest bardzo szeroki, może ona być pomocna także w przypadku zaburzeń hormonalnych i pozytywnie wpływać na stan emocjonalny, a więc także na zdrowie psychiczne.
Jakie sygnały w ciąży mogą sugerować, że warto umówić się do osteopaty? Na co kobiety w ciąży powinny szczególnie zwracać uwagę?
Myślę, że to zależy od okresu ciąży. Na początku ciąży zachodzą gwałtowne zmiany hormonalne, zmienia się postawa ciała. Mogą pojawić się bóle odcinka szyjnego kręgosłupa czy barków. Również uciążliwe nudności, wynikające z zaburzeń hormonálních, mogą być wskazaniem do wizyty. W późniejszych miesiącach ciąży, kiedy brzuch zaczyna rosnąć i postawa ciała zmienia się jeszcze bardziej, mogą pojawić się bóle stóp, ucisk spojenia łonowego i rozejście spojenia, a w wyższych partiach ciała ucisk na żebra i problemy z oddychaniem. U niektórych kobiet pojawiają się obrzęki, problemy z cieśnią nadgarstka i związane z tym bóle. Możemy także zająć się przygotowaniem do porodu.
Porozmawiajmy zatem o przygotowaniach do porodu razem z osteopatą.
Zacznijmy od tego, że osteopata może wspomóc prawidłowe ułożenie płodu. Jeśli mamy stwierdzone nieprawidłowe położenie płodu, to odpowiednio wczesna wizyta u osteopaty może pomóc stworzyć takie warunki, żeby dziecko ułożyło się prawidłowo, na przykład, aby miało miejsce, żeby obrócić się główką w dół. Przede wszystkim jednak przygotowujemy tkanki dna miednicy i miednicę, aby zniwelować napięcia czy asymetrie, które mogłyby zablokować przejście dzieciątka przez kanał rodny. Pracujemy także z oddechem w celu poszerzenia klatki piersiowej i dla jak najlepszej pracy przepony. Rozluźniamy gardło, to także pomaga w porodzie, w oddechu i w parciu.
Kiedy warto udać się do osteopaty z małym dzieckiem, noworodkiem albo niemowlakiem?
To zależy od przebiegu porodu. Jeśli poród był bardzo trudny, ciężki, długi, zakończony zabiegowo czyli z użyciem próżnociągu albo operacyjnie – cięciem cesarskim, albo jeśli są jakieś zaburzenia ssania, problemy z pobieraniem pokarmu lub doszło do urazu, na przykład uszkodzenia obojczyka, to warto taką wizytę odbyć w pierwszych dniach po porodzie. Jeśli chcemy tylko sprawdzić, czy wszystko jest w porządku, to trzeba dać dziecku czas na dojście do siebie po porodzie. Zazwyczaj trwa to kilka tygodni i najwcześniej zalecałabym taką wizytę kontrolną dwa tygodnie po porodzie. W późniejszym okresie wizyta u osteopaty może być wskazana, jeśli podejrzewamy, że rozwój dziecka nie jest harmonijny.
Jakie sygnały w rozwoju dziecka powinny nas zaniepokoić i skłonić do konsultacji?
Patrzymy przede wszystkim na to, jak dziecko wygląda i jak się zachowuje, to szeroki wachlarz wskazówek, począwszy od tego, jak pobiera pokarm, a skończywszy na zabarwieniu skóry. Czy na przykład dziecko obraca się tylko w jedną stronę? Czy mocno pręży się i układa w literkę „C”? Porusza dziecko jednakowo prawą i lewą stroną ciała, rączkami i nóżkami czy może jedną stronę sobie odpuszcza? Patrzymy także na napięcie mięśniowe. Czy ono nie jest podniesione? Jeśli mamy problem z umyciem paszek, bo zawsze tak są rączki przyciśnięte do tułowia, że ciężko je podnieść, to już będzie niepokojący sygnał. Takim sygnałem będzie też, jeśli piąstki dziecka cały czas są zaciśnięte.
Zdarza się, że zmiana pieluszki jest problematyczna, bo nóżki dziecka są przyciśnięte do brzuszka. Jeśli podnoszenie dziecka nie wymaga za dużo podparcia bo ono samo tak mocno się trzyma razem, również to może wskazywać na zwiększone napięcie. Może być też odwrotnie, czyli wystąpi obniżone napięcie, a więc dziecko przelewa się przez ręce i ma duży problem, żeby utrzymać główkę. Czy dziecko preferuje jedną pozycję do leżenia? Jeśli dobrze się czuje tylko na plecach i bardzo protestuje w czasie leżenia na brzuchu, może to wskazywać na problem. Obserwujemy też jak dziecko skupia wzrok. Wiadomo, że u noworodka te chwile skupienia będą krótkie, ale już powinny one się zdarzać.
Zwracamy uwagę na słuch – czy dziecko reaguje na głośne dźwięki? Początkowo będzie to reakcja strachu, odruch Moro, ale może zdarzyć się, że dziecko będzie bardziej wrażliwe i będzie budzić się przy każdym dźwięku, to może wskazywać na nieprawidłowości. Patrzymy wreszcie na karmienie, jak brzmi ssanie? Czy nie ma dźwięków takich jak klikanie czy cmokanie? Jak dziecko łapie brodawkę? Czy ma problem, żeby ją utrzymać i często ją puszcza? A może jak już złapie, to ma problem, żeby ją puścić? Jeśli chodzi o obserwację oddechu, to warto przyjrzeć się, czy dziecko śpi z otwartą buzią? Prawidłowe oddychanie to oddychanie przez nos, wtedy usta są zamknięte. Oddech powinien być też spokojny i cichy, nie powinno być go słychać. Jeśli dziecko oddycha szybko, wzdycha i stęka, to też jest nieprawidłowe.
Czasem się zdarza, że wygląd głowy i twarzy wskazuje na asymetrię, na przykład jedno oko może wyglądać na mniejsze, uszy mogą być nierówno położone. Zdarza się też nieprawidłowy kształt czaszki, duże jej wydłużenie lub asymetryczny kształt po kilku tygodniach od porodu powinien zaniepokoić. Kolejnym obszarem jest mimika dziecka. Opadanie jednej powieki, opadanie kącika ust też jest nietypowe. Na koniec ważny jest kontakt, reakcje społeczne wyrażane mimiką. Około pierwszego miesiąca życia dziecko zazwyczaj się uśmiecha do rodziców.
Rozmawiała: Dorota Wiśniewska-Stachniuk
Agnieszka Waliczek – położna z 20-letnim stażem, fizjoterapeutka, osteopatka i terapeutka czaszkowo-krzyżowa.
