Stowarzyszenie Tulimy Mamy realizuje w 2024 roku projekt “W trosce o respektowanie okołoporodowych praw pacjenta (-tki)” z środków Unii Europejskiej w ramach projektu “Splot wartości”. W czasie projektu publikujemy szereg rozmów ze specjalistami o tematyce okołoporodowych praw pacjenta, które zasilą prowadzoną przez nas Akademię Tulimy Mamy.
Na początek przypomnijmy: jak powinien wyglądać kontakt skóra do skóry po porodzie?
Pierwsze spotkanie z dzieckiem jest wydarzeniem wyjątkowym i niepowtarzalnym. Dlatego warto zwrócić na niego uwagę. Taki kontakt powinien być harmonijny między matką a dzieckiem. Czasami ten kontakt następuje między ojcem a dzieckiem. Na przykład wtedy, gdy kobieta rodzi przez cesarskie cięcie w znieczuleniu ogólnym. Wiemy również, że w przypadku dziecka urodzonego przedwcześnie ten kontakt skóra do skóry nie zawsze jest możliwy bezpośrednio po porodzie. Wtedy organizujemy go w najbliższym możliwym momencie. Pamiętajmy też, że kontakt skóra do skóry możemy stosować w każdej sytuacji. Dzięki temu daje nam możliwość utożsamiania się z rolą rodzica. To jest niesamowicie ważne, zwłaszcza gdy dziecko rodzi się przedwcześnie i kobiety borykają się z poczuciem winy. Takie kangurowanie pomaga i kobiecie, i mężczyźnie w poczuciu się rodzicami. Niezależnie od tego, czy poród odbył się drogami natury czy przez cesarskie cięcie, kontakt skóra do skóry powinien być dostępny.
Co nam daje kontakt skóra do skóry? Aktywuje wiele hormonów. Przede wszystkim oksytocynę i prolaktynę, która nas uspokaja. Ale również przygotowuje kobietę do karmienia piersią. W obrębie klatki piersiowej jest najwyższa temperatura ciała kobiety i to zabezpiecza termoregulację dziecka. Fakt ten jest ważny w odniesieniu do dziecka urodzonego o czasie, ale również (albo przede wszystkim) dla dziecka urodzonego przedwcześnie. Oczywiście, noworodka się osusza i zabezpiecza przed utrata ciepła.
Kontakt skóra do skóry wykorzystujemy po porodzie, ale także w późniejszym czasie, gdy na przykład dziecko ma problemy z pobieraniem pokarmu z piersi i potrzebujemy je zaktywizować. W obrębie otoczki brodawki występują gruczoły Montgomery’ego, które wydzielają feromony zachęcające dziecko do przystawienia się do piersi. Więc kontakt skóra do skóry to nie tylko ten moment bezpośrednio po porodzie, ale też i w czasie późniejszym. Aczkolwiek należy podkreślić, że ten moment bezpośrednio po porodzie jest niepowtarzalny i nie da się go odtworzyć w późniejszym czasie. Warto o niego zawalczyć i pisać o nim w planie porodu.
Kontakt skóra do skóry wspomaga również obkurczanie macicy, dzięki czemu nie ma potrzeby podawania oksytocyny zewnętrznej. Działanie hormonalne kontaktu skóra do skóry zabezpiecza też gospodarkę hormonalną, reguluje poziom stresu i reguluje poziom kortyzolu.
Czy są jakieś przeciwwskazania?
Standard organizacyjny opieki okołoporodowej mówi, że kontakt skóra do skóry może być przerwany ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia matki lub noworodka. Przerwanie kontaktu musi zostać udokumentowane. Te dwie sytuacje mają stanowić ograniczenie, bo to są zawsze sytuacje przejściowe i kontakt skóra do skóry powinien nastąpić najszybciej jak to tylko będzie możliwe.
Dlaczego kontakt skóra do skóry powinien trwać dwie godziny? Ponieważ wykazano w badaniach naukowych, że dziecko przystawia się do piersi średnio około 34 minuty. Jeżeli zostawić maluszka samego, aby dopełznął do piersi, to ten czas wynosi średnio 55 minut.
Z jakich dokumentów wynika prawo kobiety i dziecka do tego pierwszego kontaktu po porodzie?
Przede wszystkim mamy Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie Standardu Organizacyjnego Opieki Okołoporodowej z 2018 roku. Oczywiście my te standardy mamy od ponad piętnastu lat. Standard dokładnie wskazuje, że “bezpośrednio po urodzeniu należy umożliwić dziecku nieprzerwany kontakt z matką „skóra do skóry”, trwający dwie godziny po porodzie.”
Warto też posiłkować się Prawami Pacjenta. Dobrze znać te dokumenty.
Jak zwiększyć swoją szansę na to, że dwugodzinny i nieprzerwany kontakt skóra do skóry po porodzie się odbędzie?
Warto napisać o swoich potrzebach i oczekiwaniach w planie porodu. Plan porodu można przedstawić osobie prowadzącej ciążę. Ważny jest też wybór szpitala, który przestrzega standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej. Aby wybrać szpital, można wejść na stronę www.gdzierodzic.info Fundacji Rodzić po Ludzku i sprawdzić sobie informacje o danym szpitalu. Ważne jest, aby osoba towarzysząca znała nasze preferencje i potrzeby.
Ja do końca nie rozumiem, dlaczego jeszcze mówimy na ten temat. Dlaczego ciągle toczą się dyskusje o dobroczynnym wpływie kontaktu skóra do skóry po porodzie. Pracuję w szpitalu Łubinowa 3 w Katowicach i każdego roku wygrywamy nagrody w tym zakresie (medal #MaluchyNaBrzuchy), co świadczy o tym, że ten standard u nas jest przestrzegany. Sama rodziłam wiele lat temu, gdy jeszcze nie było Standardu i również procedurę kontaktu skóra do skóry miałam dostępną. I mam nadzieję, że ten kontakt stosowany jest faktycznie wszędzie.
Pamiętajmy również, że cesarskie cięcie nie jest przeciwwskazaniem do kontaktu skóra do skóry. Czasami kobiety świadomie oddają te pierwsze chwile ojcu dziecka i kontakt między matką a dzieckiem dzieje się po zakończeniu operacji. Ale to jest wtedy ich decyzja.
Czyli edukacja kobiet w kwestii kontaktu skóra do skóry po porodzie też jest ważna?
Tak. Tak samo jak osób towarzyszących w porodzie.
Co zrobić w przypadku, gdy personel medyczny od razu po porodzie chce zabrać dziecko na przykład do ważenia czy mierzenia? Co może zrobić w takim przypadku kobieta, a co może zrobić osoba towarzysząca?
Czasami kobieta słyszy od personelu medycznego, że wezmą dziecko tylko na chwilę do mierzenia i ważenia. Tu warto wybrać szpital, o którym wiadomo, że stosuje dwugodzinny i nieprzerwany kontakt skóra do skóry. Warto również, aby osoba towarzysząca była poinformowana o preferencjach kobiety rodzącej. Dobrze jest mieć również plan porodu. Kluczowe też będzie własne pozytywne nastawienie i świadomość oczekiwań, że będą one zrealizowane. To daje poczucie bezpieczeństwa. W razie próby zabrania dziecka można delikatnie zwrócić uwagę, że kontakt skóra do skóry jest dla mnie ważny i chce się poczekać te minimum dwie godziny. Warto podkreślić, że zna się Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej. W razie uporu ze strony personelu medycznego warto zadać pytanie, jakie są medyczne wskazania do przerwania kontaktu skóra do skóry. Można również zwrócić uwagę, że powód przerwania kontaktu skóra do skóry powinien znaleźć się w dokumentacji medycznej.
Rozmawiała Olga Vitoš
Bardzo chciałybyśmy wiedzieć, czy przygotowane przez nas materiały okazały się potrzebne i wartościowe dla odbiorców i odbiorczyń – takich jak Ty! Będziemy wdzięczne, jeśli podzielisz się z nami swoimi opiniami na ten temat. Wypełnienie ankiety trwa około minutę i jest anonimowe: https://forms.gle/5NnLk1e12jP6WydN9 .
dr hab. n. o zdr. Mariola Czajkowska – położna, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa ginekologiczno-położniczego, Certyfikowany Doradca Laktacyjny. Dyrektor ds. Pielęgniarek i Położnych w Prywatnym Szpitalu Położniczo-Ginekologicznym „Łubinowa 3“ w Katowicach. Adiunkt Wydziału Nauk o Zdrowiu w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.
